Astronomi su uočili dvije najudaljenije galaksije ikada viđene kako se kriju na fotografijama koje su ranije objavljene sa NASA-inog najnovijeg svemirskog teleskopa. Dvije galaksije, ako se potvrdi, postojale su 300 do 400 miliona godina nakon Velikog praska, piše space.com.
NASA je 12. jula podijelila prve fotografije sa potpuno operativnog svemirskog teleskopa James Webb (JWST) — najmoćnije svemirske opservatorije ikada izgrađene.
Rani naučni rad svemirskog teleskopa James Wabb uključuje program koji se zove Grismovo istraživanje iz svemira sa pojačanim sočivom ili GLASS. Kroz GLASS, astronomi proučavaju jato galaksija Abel 2744, koje je toliko masivno da je njegova gravitacija u stanju da izobliči prostor oko njega i djeluje kao gravitaciono sočivo za uvećanje slika daleko udaljenijih galaksija iza njega.
Astronomi predvođeni Rohanom Naiduom iz Harvard-Smitsonijan centra za astrofiziku otkrili su dvije galaksije kandidata, nazvane GLASS-z11 i GLASS-n ,prva serija podataka iz GLASS-a. Oznake galaksija potiču od činjenice da su astronomi izmjerili njihov „crveni pomak“ na 11, odnosno 13.
Crveni pomak je mjera koliko je svjetlost galaksije rastegnuta širenjem univerzuma; što je crveni pomak veći, to dalje (i dalje u prošlost) vidimo izvor. Crveni pomaci od 11 i 13 znače da vidimo ove dvije galaksije onako kako su postojale prije više od 13,4 milijarde godina, samo 400 odnosno 300 miliona godina nakon Velikog praska.
Nalazi još nisu konačni; crveni pomaci galaksija su mjereni samo na osnovu boje njihove svjetlosti pomoću Vebove bliske infracrvene kamere (NIRCam). Potvrđujući njihov crveni pomak, astronomi će analizirati spektar svake galaksije – “bar-kod” koji mjeri koliko je svjetlosti svake talasne dužine prisutno – i utvrditi koliko je svjetlosti koju emituju određeni atomi i molekuli crveno pomereno.
Webov instrument za bliski infracrveni spektrograf (NIRSpec) već je planiran da sprovede ove studije. Ako taj rad potvrdi očigledne crvene pomake, onda će te dvije galaksije biti nešto iznenađenje za astronome. Površina neba koju je GLASS do sada snimio iznosi 50 kvadratnih lučnih minuta (pun Mejsec ima 31 lučnu minutu u prečniku), a ipak je u toj oblasti već otkrio dvije galaksije sa crvenim pomakom od 11 ili više.
To obilje bi ukazivalo na to da su svjetleće galaksije u vrlo ranom univerzumu češće nego što se očekivalo. Otkrivanje takođe implicira, napisao je Naiduov tim, da će Web otkriti mnogo više ovakvih galaksija, a možda čak i udaljenijih, u svojim posmatranjima u budućnosti.
Lociranje ovih svjetlećih ranih galaksija je važno jer njihovo brzo formiranje sugeriše da se mogu koristiti za praćenje regiona formiranja galaksija u ranom univerzumu. A pošto se galaksije formiraju tamo gdje je koncentrisano najviše materije, mapiranje ovih ranih galaksija će nam takođe reći o raspodjeli normalne i tamne materije samo nekoliko stotina miliona godina nakon Velikog praska.
Još jedno iznenađujuće otkriće je da GLASS-z11 pokazuje indikacije da je izdužen, sa rastućim spiralnim diskom. Čini se da trenutno potvrđena najudaljenija galaksija, GN-z11, takođe ima disk. Dok većina galaksija otkrivenih pri velikom crvenom pomaku obično izgleda grudasto, GLASS-z11 i GN-z11 pokazuju da je bilo moguće da se galaktička struktura razvije prilično brzo.
GLASS-z11 i GLASS-z13 su skromne galaksije u poređenju sa našom galaksijom Mlječni put, koja je prečnika oko 100.000 svjetlosnih godina i sadrži približno 200 milijardi zvjezda. GLASS-z11 i GLASS-z13 su, međutim, veliki za svoje vrijeme, sa prečnikima između 3.000 i 4.500 svjetlosnih godina, i sadrže zvjezde ukupne mase ekvivalentne količini od milijardu sunaca, od kojih su mnoge veoma svjetleće.
Prema našim teorijama o formiranju galaksija, u vremenu koje je prošlo od slika koje vidimo o njima, GLASS-z11 i GLASS-z13 će značajno narasti spajanjem sa drugim galaksijama i možda se razviti u džinovske eliptične galaksije. U međuvremenu, kosmička ekspanzija odnijela je GLASS-z11 i GLASS-z13 dalje od nas, a danas su oni udaljeni više od 32 milijarde svjetlosnih godina od nas — daleko izvan mjesta gde bilo koji teleskop može da dosegne.
Jedna sjvetlosna godina je udaljenost koju svjetlo pređe u vakumu za jednu godinu. Ukolio bi smo ga preveli na nama poznate mjere, jedna svetlosna godina je dugačka 9.460.730.472.580 kilometara.
Podsjećamo da je NASA-in svemirski teleskop James Web napravio je najdublju i najoštriju infracrvenu sliku dalekog univerzuma do sada.
Među krupnim planovima kosmičkih litica i zvjezdanog vatrometa bila je nevjerovatno detaljna slika poznata kao Webovo prvo duboko polje. Prepuna svjetlucavih zvjezda, iskrivljenih svjetlosnih tragova i hiljadama hiljada galaksija nalik na dragulje koje svjetlucaju u tami svemira, slika je reklamirana kao najdublja slika univerzuma ikada snimljena.
