Ljubav prema poslu, kulturi i historiji svoga kraja godinama ispunjavaju zadovoljstvom dokumentaristu Zavičajnog muzeja “Ganića kula” u Ražajama Omera Kalača.
Njegova istraživanja, prikupljanje dokumentacije i saradnja sa Upravom za zaštitu kulturnih dobara rezultirala su Odlukom uprave da brdo “Izlit” dobije status kulturnog dobra, kazao je Radiju Crne Gore ovaj rožajski pregalac kulture.
“Posebno nas je obradovala odluka da taj lokalitet bude kulturno-historijski valorizovan do kraja 2023. godine, što znači da će Izlit biti kategorizovan kao kulturno dobro od nacionalnog značaja i kao takav postati zaštićeno dobro, na dobrobiti lokalne i crnogorske kulturne baštine”, ističe Kalač.
Lokalitet Izlit se nalazi u bližoj okolini grada, iznad Ganića krša, a na lijevoj obali Ibra. Na ovo uzvišenje je moguće stići samo sa zapadne strane, i to putem prema Šušterima, dok sa preostale tri strane, istoka, sjevera i juga nema prilaza ovom mjestu, jer je opkoljeno strmim liticama. Ovo utvrđenje na Gradini je danas izuzetno značajan arheološki lokalitet za Rožaje i muzej a i šire.
“Poznata Gradina u Rožajama po svim arheološkim nalazima u prošlosti je bila jaka tvrđava, čemu svjedoči velika polukružna kula sagrađenu od kamena. Izlit je u arheološkom pogledu veoma bogat. Dosadašnji artefakti koji su pronađeni na ovom lokalitetu pokazali su da je to granično područje i veza sa nekoliko starih gradova takozvanih gradina. Ovaj lokalitet je iz rimskog doba. S obzirom na strategijski značaj lokacije, Gradina-Izlit jasno je da je bilo opasano moćnim bedemima, čiji temelji su otkriveni prije pet godina”, dodao je Kalač.
Zavičajni muzej “Ganića kula” od svog osnivanja do danas, radi na sakupljanju, očuvanju, zaštiti i prezentaciji kulturnog nasljeđa opštine Rožaje. U Muzeju su eksponati su razvrstani po zbirkama: kulturno-historijska, arhivska, numizmatička, etnografska i arheološka.
Značajan dio pokretnog kulturnog nasljeđa opštine Rožaje čine Muzejski predmeti tradicionalne kulture a to su: sehara, ćilim, turska tapija, diploma iptidahija, bošnjačka muška i ženska nošnja, koji imaju izuzetan značaj za proučavanje historije, kao i za razvoj kulture u lokalnoj zajednici.
Rožaje je bogato kulturnim nasljeđem, tu se nalazi više kulturnih dobara sa kulturno-historijskim vrijednostima koje treba proglasiti kulturnim dobrom. Cilj mi je da što više lokalnih znamenitosti dobije status kulturnog dobra od nacionalnog značaja, uvjeren da to zaslužuju i siguran da bi to značilo zaustavljanje njihovog daljeg propadanja. Do sada u Rožajama status kulturnog dobra od nacionalnog značaja ima samo Kučanska džamija. Mislim da zgrada Zavičajnog muze “Ganića kula” kao i mnoge karakteristične stare kuće treba da dobiju status nepokretnog kulturnog dobra od lokalnog značaja, što bi bilo važno za razvoj kulture i za unapređenje kulturnog turizma. Isto tako valjalo bi poraditi da i određeno pokretno kulturno nasljeđe u Rožajama, kao što su muzejski predmeti i zbirke Zavičajnog muzeja “Ganića kula” dobiju status kulturnog dobra.
U Rožajama značajno kulturno blago čine i spomen-objelježa Narodnim herojima Radunu Đukiću na brdu Top i Mustafi Pećaninu ispred Osnovne škole, koje takođe, treba zaštititi, naglašava Omer Kalač.
Na arheološkom lokalitetu Izlit nađeno je i nekoliko fragmenata pokretnog dragocjenog arheološkog materijala.
Lokalitet dominira čitavim područjem i nalazi se u neposrednoj blizini grada, što predstavlja njegovu veliku privilegiju, a njegova arheološka i arhitektonska vrijednost, kao i privođenje namjeni, daće ogroman značaj razvoju sandžačke kulturne baštine
Rožajci su uvjereni da pored toga što ima sve atribute nacionalnog kulturnog dobra, predstavljaće u perspektivi kulturno i turističko središte grada, i verovatno se naći u široj turističkoj ponudi Sandžaka i Crne Gore.
U ovom zaboravljenom dijelu Sandžaka i Crne Gore – na prostoru rožajske opštine, gotovo svako selo čuva nevjerovatne tragove, neke čak iz prahistorije.
Preko Rožaja je vodio put iz Srbije, Sandžaka, preko Novog Pazara, Rugove i plavsko-gusinjske kotline – za Skadar, jedno od glavnih trgovačkih mjesta na Balkanu kroz čitav srednji vijek. Zbog toga ovaj kraj vrvi od utvrđenja, „gradina i kulina”, „grčkih groblja“, ranovizantijskih artefakta koje još u potpunosti nije istraženo i na valjan način zabilježeno.
