Posljednjih dana jula navršava se 77 godina od kako se Vojvodina, voljom svih naroda koji su u njoj živjeli, konstituisala kao autonomna pokrajina, odlučivši istovremeno da bude dio federalizovane Srbije u federalizovanoj Jugoslaviji.
Nakon slavne pobjede nad fašističkim okupatorom i domaćim izdajnicima u Drugom svjetskom ratu, u kojoj je veliki doprinos dala i antifašistička Vojvodina, 30–31. jula 1945. godine održana je Skupština izaslanika naroda Vojvodine – Srba, Mađara, Hrvata, Slovaka, Rumuna, Rusina, Jevreja – koja je donijela, na osnovama historijskih, nacionalnih, kulturnih i drugih specifičnosti, odluku o konstituisanju Vojvodine u autonomnu pokrajinu.
ŠTA TO ZNAČI? To znači da se Vojvodina voljom svojih naroda, i to svih njenih naroda, konstituisala u autonomnu pokrajinu i kao takva ušla u sastav Srbije.
KAKVE SU POSLJEDICE? Iz navedenoga je jasno da se ne može osporavati odluka iz 1945. godine da se formira vojvođanska autonomija, a da se ne ospori i druga odluka iste Skupštine o prisajedinjenju Srbiji, jer Vojvodina kao autonomija ulazi u sastav Srbije. Vojvodina je, dakle, svojom voljom, unilateralno konstituisala autonomiju.
ZAŠTO JE SRAMNI USTAV SRBIJE IZ 2006. GODINE ISTORIJSKI FALSIFIKAT? Osim što je u Vojvodini na dvodnevnom referendumu dobio manje od 45 odsto glasova, on je nesumnjivi historijski falsifikat, jer iz njegovog sadržaja proizlazi da je Srbija konstituisala vojvođansku autonomiju.
A ŠTA SU ČINJENICE? Autonomija Vojvodine je historijska činjenica i starija je od Ustava Srbije, da budemo precizni – starija je od posljednjih pet ustava Srbije.
ŠTA KAŽU NACIONALISTI I CENTRALISTI? Kažu da je Skupština izaslanika bila “jednostranačka” te samim tim nije imala legitimitet. Takva tvrdnja, međutim, nije historijski utemeljena. Prema politici kompromisa antifašističkih pobjednika u Jugoslaviji i zapadnih saveznika, pre svega Britanaca, sve skupštine su bile dužne da izražavaju političku pluralnost, pa tako i ova vojvođanska. Tačno je da su u njoj učestvovali predstavnici Komunističke partije Jugoslavije, jer je ona iznijela rat na svojim plećima, ali je isto tako tačno da su na njoj učestvovali predstavnici brojnih građanskih stranaka. Skupština je, dakle, bila i nacionalno i politički pluralna i reprezentovala je sve šarolikosti i protivrječnosti tadašnje Vojvodine.
PO ČEMU SE RAZLIKUJE SKUPŠTINA IZ 1945. OD SKUPŠTINE IZ 1918? Ona je bila sve ono što nije bila Velika narodna skupština iz novembra 1918. Skupština iz 1918. donijela je odluku o prisajedinjenju Kraljevini Srbiji na osnovu predstavnika svega trećine naroda koji su tada živjeli u Vojvodini. Međutim, ni ta skupština nakon Prvog svjetskog rata se ne može historijski osporavati, jer legitimitet crpi iz pobjede u Prvom svetskom ratu.
LEGALITET SKUPŠTINE IZ 1945. Odluku Skupštine izaslanika iz 1945. godine o konstituisanju autonomije Vojvodine verifikovala je Privremena Narodna Skupština Demokratske Federativne Jugoslavije, najviše zakonodavno i predstavničko tijelo nove Jugoslavije, koje je imalo puno međunarodno priznanje.
AUTONOMIJA JE NUŽAN PREDUSLOV RAZOJA VOJVODINE. Autonomna pokrajina Vojvodina je 1968. godine, amandmanima na savezni Ustav postala i element jugoslovenskog federalizma. Amandmanima na Ustav iz 1971. godine to je i potvrđeno, a sve je uokvireno Ustavom SFR Jugoslavije iz 1974. godine. Tim Ustavom, Vojvodini je garantovana zakonodavna, izvršna i sudska vlast, pravo na imovinu i raspolaganje svojim prihodima. Vojvodina je tada donijela i svoj prvi i, zasad, jedini Ustav, 28. februara 1974. godine. Takva autonomija otvorila je preduslove za period historijski neuporedivog ekonomskog, društvenog i kulturnog razvoja Vojvodine.
Kako navodi vojvođanski historičar Milivoj Bešlin, historijski, nacionalno-pluralni, demokratski i antifašistički korjeni vojvođanske autonomije aktuelni su i u savremenosti, upravo koliko i davnašnje težnje da se ne samo autonomni status, već i sama Vojvodina kao istorijska činjenica i teritorijalno-politička jedinica obesmisle i ukinu.
“Autonomija Vojvodini nije oktroisana ili darovana – već je rezultat političkih odluka predstavnika svih naroda Vojvodine, dakle, autohtono formirana. To je historija. Sve ostalo su političke nagodbe i naknadne konstrukcije”, kaže Bešlin.
